Parkstad Bibliotheken (4): Verzelfstandiging?

(Ontleend aan httpwww.politicalcartoons.comcartoon0673d95c-09c4-4c0b-ac7c-4ab92411c2ef.html)

De bibliotheek is een van de laatste open toegankelijke publieke plaatsen. Je kan vrij binnenlopen. Ook al heb je geen abonnement. Moeten bibliotheken verzelfstandigd worden? Een paar grote bibliotheken zijn dat (nog) niet: Maastricht, Heerlen, Den Haag, Parkstad (klik). Toevallig zijn dat hele mooie. Andere mooie bibliotheken als Utrecht (klik) en Rotterdam (klik) zijn op weg. Dat gaat met slogans als "een verzelfstandigde bibliotheek krijgt meer ruimte en slagkracht voor cultureel ondernemerschap in de markt van informatie, educatie en cultuur". Slagkracht, ondernemerschap, markt. Waar heb ik dat meer gehoord?
De gemeentelijke cultuur schijnt dat allemaal te belemmeren. Een verzelfstandigde bibliotheek zou zich beter verbinden met partners in de regio dan nu. Kennelijk blokkeert een gemeentelijke cultuur dat. Kennelijk schrijven gemeenteraadsleden tot op detail het beleid van de bibliotheek voor. Of dat zo is, weet ik niet, maar kennelijk moeten we van bibliotheken af. In plaats van dat we van vooroordelen over bibliotheken of van stereotypen over gemeenteambtenaren afraken. 
De Rekenkamer (klik) was nogal zuinig over veel verzelfstandigingprojecten (klik) van de afgelopen 25 jaar. Er is geen zicht op wat het oplevert. Er is geen duidelijke nulmeting. Er zijn geen toetsbare doelen. Dus niemand kan achteraf zeggen dat verzelfstandiging mislukt of gelukt is. Die stichtingen en holdings zijn weinig transparant. Ordelijke overgangsfasen, daar ontbreekt het aan. De belangrijkste motieven voor verzelfstandigen zijn efficiency-verhoging door budgettaire besparingen plus het verkleinen van de overheid. Zo simpel is dat: minder kosten, verbetering van de bedrijfsvoering, en gemakkelijker herplaatsing en ontslag van medewerkers. Het wordt allemaal gedaan, zonder enig inzicht of het lukt.

(ontleend aan httpwww.marx.be nlcontentarchiefaction=get_doc&id=51&doc_id=52)

Blijft er nog iets onder verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur? Volgens mij moet een gemeenteraad het publieke belang, de prijzen, het vestigingsbeleid en diensten zoals educatie van de bibliotheek waarborgen. En last but not least de culturele vrijheid (zie bovenstaande cartoons) en daar staan sommige managers soms ver vanaf. O ja, daar had ik het meer gehoord. Vanuit de managementhoek kwamen die slogans: ondernemerschap, markt. Er is altijd wrijving tussen management en inhoudelijke deskundigheid. Zelden vallen beide expertises samen, maar het komt voor. De gemeente zal altijd financieel moeten bijspijkeren. Dat geldt natuurlijk ook voor Schunck (klik), waar in de architectuur een pragmatisch-idealistische benadering van de publieke ruimte zichtbaar is ten behoeve van kleine fysieke manifestaties. De publieke zaak (klik) is continu in verandering. Het managen daarvan is een uniek ambacht en een bijzondere professie. Als je dat kan, dan heb je iets waar je trots op kunt zijn.

Prachtige foto van Schunck als startpagina van www.rotaryheerlen.nl gemaakt door Rotarian Jef Haagmans

Als ambtenaren, bestuurders of politici gaan roeptoeteren dat ze graag voor ondernemer willen spelen, en dus hun bijzondere professie willen verlaten, dan weet ik het niet meer want ondernemerschap is echt iets anders dan wat ze nu doen en waarop ze hun ervaring en carrière hebben gebouwd. Ik citeer graag uit eigen werk (10 juni 2010): 

"Ik heb als arbeids- en organisatiepsycholoog een eenvoudig trucje, hoe je in een instelling het marktdenken kunt herkennen. Kijk: als bestuurders met een gewichtig gezicht beweren dat ze ‘ondernemer’ zijn, en dus op internationaal niveau moeten worden betaald, als u dat hoort, dames en heren, dan moet u denken: ha, hier hebben we het marktdenken! Dus stromingen herken je door te kijken naar bevlogen mensen en naar hun eigenbelang."