Ethische dilemma’s: milieu, smeergeld, voorkennis en Kinnegings oplossing

Dries Ausems en Joost Smeets brengen voordat het interview over ethische dilemma’s plaatsvindt hun traditionele toast uit op hun grote voorbeeld Joseph Kirchhoffs, een bendeleider van de Bokkenrijders die in de 18e eeuw is opgehangen en diep verankerd is in het cultureel erfgoed van Limburg (Foto: J. von Grumbkow). Klik om te vergroten.

Dries Ausems en Joost Smeets waren lid van het Utrechtsch Studentencorps dat volgens mij de enige studentenvereniging in Nederland is met alleen "heeren" als lid. Binnen dit corps zaten zij in het Limburgs gezelschap de Bokkenrijders. Drinken beiden een biertje, dan brengen zij, nauwelijks opgemerkt door anderen, een toost uit op Joseph Kirchhoffs, bendeleider van de Bokkenrijders die ooit is opgehangen. In Wikipedia (klik) staat dat hun voorbeeld Joseph Kirchhoffs toentertijd geïnterviewd is door schout en schepenen. Om de voortgang van het interview te bevorderen gebruikten schout en schepenen enkele duimschroeven, een Spaanse laars, een wipgalg en een Judaswieg, terwijl de Jezuïet van dienst, als biechtvader, voor de benodigde diepgang in het interview zorgde. Dries Ausems schijnt dagelijks langs de plek te rijden waar een aantal bokkenrijders is opgehangen. Waarschijnlijk ook vandaag (23 oktober 2012) wanneer bij een andere beroemde Limburger Jos van Rey de strop nauwer wordt aangetrokken. Of er een geheim genootschap van bokkenrijders in Limburg bestaat, daarover doen beiden geen uitlatingen. Er is dus met meer dan gewone belangstelling uitgezien naar het moment dat het ene lid van het Utrechtse bokkenrijdersgenootschap het andere aan een scherp interview onderwerpt. 

Bokkenrijders

Dries Ausems is trots geoloog te zijn. Tijdens zijn studie besefte hij dat een carrièrepad als paleontoloog zou eindigen in de wetenschap of ergens tussen fossielen en stenen in een museum. Als werkstudent op de griffie van een kantongerecht maakte hij zich juridische begrippen en later economische begrippen eigen, maar bleef als vakman geoloog. Door een brede belangstelling raakte hij thuis in de wereld van beleid waar economische, juridische en mijnbouwpolitieke kwesties spelen. Zijn eerste baan was bij het Ministerie van Economische Zaken (Mijnwezen). Als jong ambtenaar bij Economische Zaken zag hij dat er “walgelijk veel geld in de oliesector omgaat”. Tot verrassing zag hij dat wat hij deed in de Staatscourant terugkwam. Het interview van Joost Smeets met Dries Ausems komt uit op een aantal ethische kwesties:

Milieu. Dries Ausems werd ambtelijk lid van de Commissie Dora die in het begin van de jaren tachtig werd ingesteld om het radioactief afval in de zee te dumpen. Dora staat voor Diepzee Opberging van Radioactief Afval. Dat maakte het toen onmogelijk voor Hansje Ausems-Habes om nog over radioactief afval te schrijven en informanten op de mediapijnbank te leggen. Zij is toen uit het Utrechts Universiteitsblad gestapt. Hansje, nu zo veel jaar later, riep afgelopen woensdag (17 oktober 2012) Dries Ausems toe: “Je moest het niet wagen die rotzooi in de zee te plempen.”

Hansje Ausems-Habes heeft als journalist en publicist gewerkt. Zij schreef boeken en artikelen over gezondheid en over patiëntenvoorlichting. Zij volgt met meer dan professionele belangstelling het gesprek van beide heren in de Heerlense herenclub. Hansje Ausems-Habes werkte vroeger voor het Utrechts Universiteitsblad en schreef wel eens verhalen waarin geologische kwesties voorkwamen. Als Dries Ausems een goed werkstuk schreef en zij een doorwrocht verhaal, kwam de vraag “Wie maakte wat?” Dries met zijn hand op zijn hart: “ We deden dat nooit samen.” (Foto: J. von Grumbkow). Klik om te vergroten.

Smeergeld. In de gesprekken met vertegenwoordigers van oliemaatschappijen kwam het voor dat Dries Ausems alleen tegenover een delegatie zat. Hij heeft wel eens een keer meegemaakt dat er terloops gezinspeeld werd naar de mogelijkheid van een donatie (smeergeld). Dan was zijn standaardreactie: “Wij zijn niet zo’n soort land dat dat doet”. Of dat er kaartjes voor wedstrijden in het buitenland met hotelverblijf werden aangeboden, maar zijn directeur zei altijd dat ze daar geen tijd voor hebben.

Voorkennis. In 1990 ging Dries Ausems naar DSM en werd later directeur Investor Relations. Er wordt van je verwacht dat je een gunstig maar waarheidsgetrouw beeld geeft. Dries Ausems schreef aan alles mee: jaarverslag, persberichten. In zijn DSM periode mocht hij weliswaar DSM-aandelen kopen en verkopen, maar deed dat niet. Hij kon er alleen maar mee verliezen. Ofwel hij zou (ver)kopen op het verkeerde moment en verloor geld. Ofwel hij verdiende geld en zou het verwijt krijgen: jij hebt voorkennis. Pas na zijn IR-periode heeft Dries Ausems zijn eerste DSM-stukken gekocht. Voor bepaalde groepen DSM-ers geldt een gesloten en een open periode, waarin zij in DSM-stukken mogen handelen. Open periodes zijn bijvoorbeeld de weken na de publicatie van de kwartaalberichten. Er is dan geen sprake meer van voorwetenschap, want de kennis is gedeeld. De gesloten periode is de periode waarin koersgevoelige informatie beschikbaar kan komen, zoals bijvoorbeeld gedurende het opstellen van jaarcijfers. Dries Ausems heeft, in die open periodes, wel zijn opties uitgeoefend, hetgeen ook een vorm van handelen is. Hij zegt: “Opties kan je natuurlijk weigeren, maar dat is net zoiets als het weigeren van een salarisverhoging.”

Goede relaties onderhouden met analisten: “De vraag is steeds welk stuk van mijn kennis is openbaar en welk stuk niet. Analisten willen graag meer weten. Ze willen iets nieuws weten. Dat is een continu gevecht. Men probeerde mij wat te ontfutselen, maar je wilt ook goede relaties met hen houden. Als een dag na een gesprek informatie naar buiten komt die je niet hebt verstrekt, kunnen sommige analisten verontwaardigd reageren. In de gesloten periode voor het kwartaalbericht is er daarom geen roadshow en geen bellen”. Dries Ausems benadrukt dat DSM voor stakeholders value (personeel, omgeving, bonden, samenleving, klanten) werkt en niet uitsluitend voor shareholders value. De shareholders zijn een van de stakeholders. 

Na de Rotarybijeenkomst van 17 oktober 2012 gaf Dries Ausems mij nog een interessante toelichting. Dries Ausems: "De beurs schrijft voor dat alle koersgevoelige informatie die naar buiten komt in een persbericht wordt gezet, dat moet verschijnen in de uren dat de Beurs gesloten is. Met name na de overname van Roche Vitamins was er sprake van een fors aantal reorganisaties, met fors banenverlies, bij verschillende sites in Schotland, Zwitserland, Duitsland, de USA. Omdat dit koersgevoelige acties betrof, moest dit in een persbericht worden aangekondigd. Maar we vonden niet dat de betrokken werknemers dit via de media moesten horen. Daarvoor werden op iedere site bijeenkomsten met het personeel belegd waar de site-manager het nieuws zou brengen. Ik heb toen bij de beurs bedongen dat wij onze persberichten pas zouden publiceren op het moment dat zo’n lokale sessie begonnen was. Ook al was dat tijdens de handelsuren; de commissaris moest dan de handel maar tijdelijk stilleggen, als hij dat nodig vond. Zo konden we de belangen van het personeel en van de beleggers beide netjes respecteren."

Kennelijk blijft het laveren tussen de wereld van de beleggers en analisten en DSM die stakeholders value voorop probeert te stellen. Bij zijn afscheid kreeg Dries Ausems  van de directeur een rugbyshirt met op de rug DSM’IR. Die memoreerde hem ongeveer als volgt: er werken 23.000 man bij DSM. Er loopt er eentje tussen die niet naar mij maar naar de analisten luistert. Volgens Dries Ausems is er zo veel informatie dat een gids nodig blijft. Je moet nooit liegen, maar indien je geen informatie mag verstrekken dan moet je meedelen dat informatie classified is. Dries Ausems citeert: "You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you cannot fool all the people all the time." 

Milieukwesties, smeergeld, voorkennis roepen morele verontwaardiging op. Een dag na het interview van Joost Smeets met Dries Ausems was ik beoordelaar van de eindfase van onderzoek naar zinloos geweld. De morele verontwaardiging is sterker als men zichzelf met de benadeelde partij kan identificeren. De identificatie van vrouwen en ouderen met benadeelden is groter dan die van mannen of jongeren. Door het denken over en bediscussiëren van dilemma’s kan men meer oog krijgen voor de verschillende aspecten van keuzen. Daarom vond ik het, achteraf, zo interessant dat Joost Smeets het interview afsloot met een verwijzing naar een interview met de filosoof en kampioen-gewichtheffer Andreas Kinneging tijdens de Accountantsdag-2012 die de vloer aanveegt met dilemma’s (klik hier). Andreas Kinneging werd ooit gerutgerd door PowNed-verslaggever Rutger Castricum, die Kinneging betitelde als wurgprofessor.

Wat we nodig hebben: gezond verstand, rechtschapenheid, zelfdiscipline en wijsheid (Ontleend aan httpariefhidayat90.wordpress.comcategorytulisan-tulisan)

Joost Smeets citeert Kinneging die meent dat het een misverstand is dat ethiek gaat over dilemma’s van duidelijke gevallen, zoals “er drijven 20 mensen in zee, maar er kunnen maar 10 in een bootje, wat doet u?”. Ga niet naar cursussen met dilemma’s, roept Kinneging op. Werk aan Bildung en maak je het werk van de grote filosofen eigen. De klassieke deugden moeten een 2e natuur worden. Volgens Kinneging gaat het om gezond verstand, moed, rechtschapenheid, zelfdiscipline en wijsheid. Dat zijn dingen die je volgens Kinneging kunt aanleren. Hoe dat precies gaat, staat niet in het interview. Het is lastig om dat op de manier te doen hoe Joseph Kirchhoffs door schout en schepenen hun waarheid is bijgebracht. Ik denk dat het ook niet goed lukt met een jezuïtische biechtvader. Ik ken het werk van Kinneging niet, maar zijn advies op de Accountsdag lijkt uit te lopen op een maakbare samenleving, waarin onder de knoet van de filosofen ons wijsheid, rechtschapenheid en gezond verstand worden bijgebracht. 

Acht jaar is Dries Ausems directeur Investor Relaties geweest. Zijn werk draaide om het omgaan met beleggers en analisten. In 2007 ging zijn oog opspelen en enkele jaren later is hij vervroegd gepensioneerd. Daarna heeft hij energie gestoken in het opbouwen van het Exodushuis (klik). Vervolgens werd hij “Homo Ludens en concurrent van de tuinman”, tot hij het afgelopen jaar opnieuw, maar gedurende beperkte tijd, werkzaamheden voor het Exodushuis ging doen (interim-management). (Foto: J. von Grumbkow).