Cultura Nova en Pentalum

Cultura Nova en het Pentalum

Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Voor de Schouwburg stond tijdens Cultura Nova (helaas voorbij) het Pentalum. Dat Pentalum voert je mee in de schoonheid van de geometrie. De ontwerper van het Pentalum, Alan Parkinson, maakt vormen zonder symmetrische assen. Degene die erin zit heeft niet het gevoel dat hij zich in de ruimte kan vestigen.

Doorgang in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Sommige ruimten lijken disproportioneel en onevenwichtig. Eigenlijk kan je alleen maar op de grond liggen in een weinig comfortabele houding. Toch heeft het Pentalum geen wanverhoudingen. De belangrijkste structuur is de vijfhoek. Het middendeel heeft een andere structuur.  Het zijn allemaal ingewikkelde vormen.

Een van de daken in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Die structuren zijn onder meer dodecaëders, regelmatige veelvlakken die ook wel "platonische lichamen" genoemd worden. De oude Grieken stelden vast dat er maar vijf soorten regelmatige veelvlakken zijn. De veelvlakken stonden voor vuur, water, lucht, aarde, ether. Dat waren de vijf natuurlijke elementen uit die tijd. Het heelal was ervan gemaakt. Die regelmatige veelhoeken kan je met elkaar verbinden tot een driedimensionale vorm.

Een van de daken in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Uit Wikipedia: "Een dodecaëder, of regelmatig twaalfvlak, is een ruimtelijke figuur met 12 vijfhoekige vlakken, 20 hoekpunten en 30 ribben. Het is een van de vijf regelmatige veelvlakken in drie dimensies (ook platonische lichamen genoemd). Het heeft icosahedrale symmetrie."

Twee doorgangen in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Ik heb die hoeken niet geteld. Het was ingewikkeld genoeg. Ik had deze zomer in het Gallo-Romeinse museum van Tongeren de dodecaëder gezien. In het stadje stond een sculptuur van een dodecaëder, een klein ruimtelijk bouwwerkje. In de Romeinse tijd werd de dodecaëder als een astronomisch instrument gebruikt om te weten wanneer je granen moest zaaien. Het zijn mysterieuze gevallen. In die dodecaëder konden we dus tijdens Cultura Nova-2013 rondlopen.

Dodecaëder in Tongeren

Alan Parkinson is een "Architect of Air". Klik op: http://www.architects-of-air.com/ Die luchtarchitecten maken zogenoemde Luminaria, een soort luchtkastelen zoals het Pentalum, waarin mensen rond bewegen in volle verwondering. Die luminaria bestaan uit opgeblazen plastic doeken die tezamen een van de buitenwereld afgesloten geheel vormen, zoals vorige week op het Van Grunsvenplein.

Doorgang met zijgangen in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Alleen buitenlicht valt er door. Doordat de plastic doeken heldere kleuren hebben, wisselt voortdurend de verlichting als je je door het Pentalum voortbeweegt. Je kan dus in de Luminaria rondlopen. Ook zitten en liggen, maar dat is door de vormen nogal ongemakkelijk. Je moet je schoenen buiten achterlaten en op kousenvoeten het Pentalum binnengaan. Als je je naaldhakken, die ik die dag maar niet aanhad, erdoor heen steekt dan loopt de boel leeg en zijgt het Luminarium als een plumpudding ineen. Er is een soort luchtsluis om te zorgen dat het geheel op spanning blijft.  Stap je naar binnen, dan gaat de sluisdeur achter je dicht en dan pas gaat de volgende sluisdeur open.

Doorgang met zijgangen in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow)

Door het gekleurde pvc valt daglicht naar binnen. Het is alleen daglicht van buiten dat naar binnen valt. Dat geeft levendige kleuren. Er is geen kunstlicht. Dus afhankelijk van de weersgesteldheid buiten is een wandeling door het Pentalum heen steeds anders. Het weer bepaalt de hoeveelheid licht. De wolken werken als traag veranderende filters. Als het s'avonds donker wordt laten ze het Pentalum leeglopen. Als het 's morgens licht wordt, wordt hij weer opgepompt.

Doorgang met zijgangen in het Pentalum op het Van Grunsvenplein te Heerlen (Foto: J. von Grumbkow).

Nadat je de tweede sluisdeur bent gepasseerd sta je verbaasd in een labyrinth-achtige tunnel die weer uitloopt op andere tunnels en links en rechts holen en grotten. Het is een stille meditatie in een futuristisch ruimtestation. Je wordt langzaam getransporteerd naar een andere wereld.  Je kan de kleuren niet beschrijven. Je zwerft wat rond en lijkt de weg kwijt te raken. Ik had het gevoel dat ik in een menselijk lichaam ronddoolde. Het is desoriënterend. De Architects of Air maken een tour over de hele wereld: een opzienbarende lichtinstallatie in een gigantisch opblaasbaar doolhof.