Ethische discussie: Leo van Breugel ondervraagd door Jan de Lang

Jan de Lang en Leo van Breugel voorafgaand aan het gesprek op 2 januari 2013 (Foto: J. von Grumbkow; klik om te vergroten).

Leo van Breugel komt uit een ARP-gezin en ging op het hoogtepunt van de Koude oorlog naar de KMA, mede aangetrokken door mooie wervingsfolders maar ook met een roeping: "Iets doen voor Koningin en Vaderland." Volgens hem is samenbinding een belangrijk element in het militaire bestaan en zou mogelijk een verklaring kunnen zijn  voor de vele musea voor de krijgsmacht. Het leger kent veel onderdelen met een eigen geschiedenis. Daarvan wordt van alles verzameld en opgetekend: "Het tonen en bewaren ervan heeft een voorbeeldfunctie, niet om hetzelfde te doen, maar om in dezelfde geest te handelen. Wat de mensen hebben meegemaakt is samenbindend: men heeft samen iets beleefd en daar is men trots op. Er bestaat bijvoorbeeld geen museum voor gemeentesecretarissen: deze mensen kennen elkaar niet en het is niet een ‘heavy’ beroep als dat van politieman of militair." 

Leo van Breugel heeft HBS-A en kwam bij de infanterie terecht. Wat is een infanterist? Degenen met HBS-B kregen doorgaans een meer technische opleiding. Een infanterist is een soldaat die in alle omstandigheden ingezet en gebruikt kan worden. Het zijn de alleskunners binnen defensie. Er wordt geen oorlog gewonnen zonder de inzet van grondtroepen. Zonder "boots on the ground" kan je volgens Leo van Breugel geen definitieve beslissing forceren: "Het verschil tussen aanvallen of verdedigen maakt voor een commandant niet veel uit. Je moet een doel veroveren en daarna consolideren, dus een schuttersputje graven. Bij verdedigen moet je dat putje ook graven."

Toekomstige infanterie met daarin een overzicht van de vroegere en huidige kosten en de ratio gedood/gewond  (Illustratie ontleend aan httpes.paperblog.comla-guerra-del-futuro-732972). Klik om te vergroten.

Nederland is volgens hem voornamelijk defensief geweest. Na de 10-daagse veldtocht is men niet meer in de aanval geweest. Leo van Breugel meent dat het verschil tussen aanval en verdediging relatief is. Denk in dit verband aan de Atjeh en de politionele actie. 
Hoe denkt Leo van Breugel over de Inktvlektheorie? Een van de gevleugelde theorieën is nu de zogenoemde Inktvlektheorie. "Nadat de eerste slag is gewonnen, moet je zorgen dat zo snel mogelijk het normale leven weer kan worden opgepikt. Als iets goed gepromoot wordt, dan breidt de inktvlek steeds verder uit." Projecten voor wederopbouw en het ondersteunen van de lokale overheid zou de bevolking voor de troepen moeten winnen. Door de ontwikkelingszones steeds verder als een inktvlek uit te breiden, kan een heel gebied worden bestreken.

Op vele sites komt de naam van kapitein Raymond Westerling terug, bijgenaamd "de Turk", omdat hij in Turkije was geboren. Hij was commandant van vele Indonesische militairen bij het Nederlandse Korps Speciale Troepen in de jaren 1946-1948 van de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Hij voerde zuiveringsacties op Zuid-Celebes (Sulawesi Selatan) uit en pleegde een mislukte coup, kort na de soevereiniteitsoverdracht, gericht tegen het bewind van Soekarno. De Stichting Comité Nederlandse Ereschulden ijvert er voor dat de nabestaanden van slachtoffers van de zuiveringsacties op Zuid-Celebes schadevergoeding en erkenning van Nederland krijgen. Westerling erkende in het interview dat er onder zijn verantwoordelijkheid oorlogsmisdaden waren gepleegd in Nederlands-Indië. (Klik om te vergroten.)

Wanneer is iemand een goed militair? "Dat is subjectief. Denk bijvoorbeeld aan Raymond Westerling. Deze heeft de doelen bereikt, werd gedragen door zijn manschappen en was een goed commandant. Maar over Westerling is meer bekend geraakt." Je bent volgens Leo van Breugel goed als je het vertrouwen hebt van jouw ondergeschikten: je moet het voorbeeld geven, je moet bij de eerste tien behoren, met alles meedoen, en je moet laten zien dat je ook iets kan. Je moet je niet terugtrekken. Voor zo’n commandant gaat men door het vuur. Vertrouwen bouw je op. Je hoeft in jouw groep niet de besten te hebben, maar er moet van twee kanten een vertrouwensbasis zijn. 

Marco Kroon was de eerste militair die sinds 1955 onderscheiden is met de Militaire Willems-Orde, de hoogste militaire onderscheiding van Nederland. Hij kreeg die onderscheiding in 2009 voor moedig optreden en leidinggeven als officier bij vuurgevechten in Afghanistan. In april 2011 werd hij vrijgesproken van een verdenking van drugsbezit. Hij werd wel veroordeeld voor het bezit van vier stroomstootwapens, waarvan hij er drie heeft doorgeleverd. In juli 2012 trad hij aan als compagniescommandant van zijn regiment. (Foto ontleend aan ANP-NRC- ANP-19780570-568x404) (Klik om te vergroten.)

Hoe denk je over Marco Kroon? Marco Kroon was na zo’n 50 jaar de eerste militair die de hoogste militaire onderscheiding kreeg, de Militaire Willemsorde. "Hij heeft bijzondere dingen gedaan en zijn kwaliteiten staan buiten kijf. De oude dragers van deze orde kwamen nooit in de pers. Van velen wist men niet eens dat zij de orde ooit ontvangen hadden. Kroon was de eerste die een mediahype werd en ook een boek schreef." De manier waarop al de gebeurtenissen rond Kroon naar buiten zijn gebracht, wordt door Leo van Breugel betreurd. Waarschijnlijk heeft Kroon er veel van geleerd, want hij wilde weer gewoon compagniescommandant worden.
Waar ben je zelf het meest trots op? Leo van Breugel zegt dat dat zijn tijd was als bataljonscommandant van zo’n 850 mensen. Je kent er velen van. Je hebt hun vertrouwen en hij kijkt met veel genoegen op deze periode terug. 

In hoeverre speelt ethiek een rol? De man die geen vragen mag stellen, gaat de stelling aan dat een goed militair geen ethiek heeft. Het beroep is doden. Als je daar niet tegen kan, ben je dienstweigeraar. Ook een goed advocaat verdedigt alles en zet zijn ethiek buiten spel, dit wil zeggen tussen haakjes. Leo van Breugel: "Ethiek speelt altijd een rol. Als je in een oorlogssituatie een gewonde officier gevangen neemt, kan je voor de keuze staan om hem eerst te ondervragen en informatie van hem te verkrijgen en hem pas daarna naar het hospitaal te vervoeren of om de omgekeerde weg te bewandelen."

Karremans was luitenant-kolonel van Dutchbat toen de Bosnische plaats Srebrenica in juli 1995 werd ingenomen. Hij werd zwaar bekritiseerd over zijn functioneren tijdens de val en over zijn uitspraken na de val. In het Srebrenica-rapport van het NIOD (met een aantal deelstudies, in totaal 6.600 bladzijden uit 2002) wordt hij grotendeels vrijgepleit. De foto van een toostende Karremans en Mladić werd gemaakt door een fotograaf van persbureau AP die zijn fotografen anoniem liet werken, om vergeldingsacties te voorkomen. (Foto ontleend aan de NRC; klik om te vergroten)

Hoe denk je over Karremans? "Het is lastig om je in de gedachtewereld van Karremans te verplaatsen, want het is een ingewikkelde materie. De luchtsteun die Karremans had gevraagd kwam niet of te laat. De betrokken generaals zijn niet in de media geweest. De betrokken Fransen hebben geen verklaring gegeven. Het politieke aspect en de rol van de Fransen is nooit duidelijk geworden. Later brachten de media tv-beelden uit Zagreb met Willem-Alexander tussen bierdrinkende, hossende Dutchbatters. Dit was smakeloos en hoewel daaraan een beperkt aantal mensen van de 800 man meedeed, blijft dit terugkeren in de pers."

Zelf heeft Leo van Breugel nooit onder vuur gelegen. Hem valt op dat er een scheiding lijkt te komen tussen officieren die wel en die niet onder vuur hebben gelegen. Het is niet uitgesloten dat commandanten meer risico’s gaan nemen en dergelijke situaties gaan opzoeken omdat dit status geeft. En zo eindigde een gesprek dat raakte aan het gewone militaire ambacht en aan de grote vragen rond Westerling, politionele actie, Karremans en Kroon.